ਸ਼ੰਕਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੀਮਤੀ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਿਠਾਈ ਵਾਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸੁਆਦ ਮਿਠਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਉਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਰੀਦਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਸ਼ੁੱਧ ਦੇਸੀ ਘਿਓ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਮਠਿਆਈ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਠਾਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸਵਾਦ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਵਿਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਤੋਂ ਆਮਦਨ ਵਧਣ ਲੱਗੀ, ਕੀਮਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਲਾਲਚ ਆਉਣ ਲੱਗਾ। ਇਸੇ ਲਾਲਚ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ। ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਚੁੰਬਕ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਸਨੇ ਉਸ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੱਕੜੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵਾਂ ਗਾਹਕ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਕੀਮਤੀ ਤੋਂ ਇਕ ਕਿਲੋ ਜਲੇਬੀ ਖਰੀਦੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਤੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਚੁੰਬਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੀਮਤੀ ਨੂੰ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਚਾਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਦੀ ਇਹ ਚਾਲ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਉਸ ਨੇ ਕੀਮਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਖਾ ਨਾ ਕਰੇ ਪਰ ਕੀਮਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਾ ਸੁਣੀ। ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਤੱਕੜੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਚੁੰਬਕ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੀਮਤੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ।
ਇਕ ਦਿਨ ਕੀਮਤੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਤੇਜੀ ਨਾਂ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮੁੰਡਾ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕੀਮਤੀ ਤੋਂ ਦੋ ਕਿਲੋ ਜਲੇਬੀ ਖਰੀਦੀ। ਕੀਮਤੀ ਨੇ ਵੀ ਚੁੰਬਕ ਨਾਲ ਤੋਲ ਕੇ ਜਲੇਬੀ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੇਜੀ ਨੇ ਜਲੇਬੀ ਚੁੱਕੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਜਲੇਬੀ ਦਾ ਭਾਰ ਦੋ ਕਿੱਲੋ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕੀਮਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਲੇਬੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਤੋਲਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਤੇਜੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਕੀਮਤੀ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਜਲੇਬੀ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਤੋਲ ਸਕਾਂ।’ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਉਥੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਕੀਮਤੀ ਦੀ ਮਠਿਆਈ ਸੁਣ ਕੇ ਤੇਜੀ ਜਲੇਬੀ ਲੈ ਕੇ ਉਥੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਇਕ ਹੋਰ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਥੇ ਬੈਠੇ ਮਿਠਾਈ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਲੇਬੀ ਤੋਲਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਜਲੇਬੀ ਦਾ ਤੋਲ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜਲੇਬੀ ਡੇਢ ਕਿੱਲੋ ਹੀ ਨਿਕਲੀ। ਹੁਣ ਉਸਦਾ ਸ਼ੱਕ ਯਕੀਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਕੀਮਤੀ ਮਿਠਾਈ ਦੀ ਤੱਕੜੀ ਵਿਚ ਕੁਝ ਗੜਬੜ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਤੱਕੜੀ ਦੀ ਗੜਬੜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੈਮਾਨਾ ਖਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੀਮਤੀ ਹਲਵਾਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਫਿਰ ਰਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਭੀੜ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਵਾਂਗਾ। ਇਸ ਜਾਦੂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੋਹਨ ਮਿਠਾਈ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤੋਲਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਕੀਮਤੀ ਮਿਠਾਈ ਵਾਲੇ ਦੀ ਤੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਤੋਲੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਇਸ ਦੂਜੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਘਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਦੋ ਜਣੇ ਤੇਜੀ ਕੋਲ ਮਠਿਆਈ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਕੀਮਤੀ ਹਲਵਾਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਸਨ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਤੇਜੀ ਦੀ ਤੱਕੜੀ ਤੇ ਤੋਲਿਆ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮਠਿਆਈ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਕਿੱਲੋ ਤੱਕ ਘੱਟ ਨਿਕਲੀ। ਇਹ ਸਭ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ।
ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕੀਮਤੀ ਨੇ ਮਿਠਾਈ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੇਜੀ ਇਹ ਸਾਰਾ ਡਰਾਮਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇਜੀ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਕੀਮਤੀ ਦੀ ਮਠਿਆਈ ਦੀ ਤੱਕੜੀ ਲੈ ਆਂਦੀ ਅਤੇ ਤੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਚੁੰਬਕ ਕੱਢ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਕਾਫੀ ਗੁੱਸੇ ‘ਚ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸ ਲਾਲਚੀ ਹਲਵਾਈ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾਰਿਆ। ਹੁਣ ਉਹ ਲਾਲਚੀ ਹਲਵਾਈ ਆਪਣੇ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗਲਤ ਕੰਮਾਂ ‘ਤੇ ਪਛਤਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ।
ਕੀਮਤੀ ਦੇ ਇਸ ਧੋਖੇ ਤੋਂ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਨਾਰਾਜ਼ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਜਾਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਥੇ, ਕੀਮਤੀ ਕੋਲ ਪਛਤਾਵੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਗੁਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।
ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਸਬਕ – ਕਦੇ ਵੀ ਲਾਲਚੀ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਲਾਲਚ ਦਾ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਲਾਭ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਆਦਰ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।